Qanlı əməliyyatın hədəfi nə idi, ortaya çıxan nəticə nə oldu?
Nardarandakı polis-vətəndaş qətliamı ilə bağlı məhkəmə prosesi düz 6 ay 1 həftə çəkdi – 18 iyul 2016-cı ildə başladı, 25 yanvar 2017-ci ildə yekunlaşdı. Bu yarım il məhkəmə başlayana qədər Nardaran olayları ilə bağlı beyinlərdə dolaşan cavabsız sualların hamısına olmasa da, böyük bir qisminə cavab tapmağa yardımçı oldu. Eyni zamanda, Bakı ətrafında yerləşən bu qəsəbədə 2015-ci il noyabrın 26-da nələr baş verdiyini təsəvvür eləməyə imkan yaratdı.
Polislərin müəmmalı ölümü
Buna qədər Nardaran hadisələri cəmiyyəti faktiki iki yerə parçalamışdı. Birincilər Nardarandakı qanlı əməliyyata haqq qazandırır, bunu ölkədə dini radikalizmin, silahlı dindarların qarşısının alınması, nəzarətdən kənarda qalan qəsəbə üzərində nəzarətin bərpasının zəruriliyi kimi görürdü. İkincilər hesab edirdi ki, hökumət çevriliş şousu yaradıb, əslində isə İlham Əliyevi sərt tənqid edən ilahiyyatçı Taleh Bağırzadə və ətrafındakıların zərərsizləşdirmək, onları uzunmüddətli həbslərlə təcrid etmək, Nardarandakı etirazçı kəsimi susdurmaq və beynəlxalq aləm qarşısında islam fundamentalizminə qarşı mübarizə görüntüsü yaratmaq məqsədilə bu əməliyyatı reallaşdırıb.
Sosial şəbəkələrdəki müzakirələrə nəzərən demək olar ki, ikincilər xeyli azlıqda idi. Xüsusən, əməliyyat zamanı dörd nəfər yerli sakinlə yanaşı, iki polisin də ölümü o olarlarla bağlı beyinlərdəki sual işarələrini daha da böyüdürdü.
Doğrusu, bu yarım illik məhkəmə prosesi də o iki polisi kimin öldürməsi məsələsinə aydınlıq gətirmədi. Amma polislərin Taleh Bağırzadə və onunla birlikdə həbs olunanlar tərəfindən qətlə yetirildiyinə də çox əsaslı şübhələr var. Bu əsaslar nədən ibarətdi?
Bir qəlpəli qumbara olurmu?
Cinayət işinin materiallarına görə, polislərdən biri ayağına dəyən qumbara qəlpəsinə görə qanaxmadan dünyasını dəyişib. Amma məhkəmə boyu o həyətdə qumbara atıldığını təsdiqləyən bircə fakt ortaya qoyulmadı. Nə qumbara atıldığını görən var, nə həyətdə qumbara partlayışının əmələ gətirməli olduğu çuxur var, nə də ortada o qumbaranın qəlpələri var. Bəşər tarixində də hələ təkqəlpəli qumbara mövcud olmayıb.
Baş Mütəşəkkil Cinayətkarlıqla Mübarizə İdarəsinin əməkdaşları məhkəmədə ifadə verəndə dedilər ki, eyni vaxtda bir-birinin ardınca təxminən 20 nəfər həyətə daxil olublar. Necə olur, 20 nəfərin arasına atılan qumbaranın bir qəlpəsi polisin ayağına dəyər, o birilərin isə burnu da qanamır?
Təqsirləndirilən şəxslərin bir neçəsi də ifadələrində bildirmişdilər ki, əməliyyat zamanı polislərin bir-birinə “atma, özümüzünkülərə dəyir”, – deyə qışqırmasını eşidiblər.
Zirehli gödəkçədən güllə necə keçib?
Həlak olan polislərlə bağlı diqqət çəkən başqa bir məqam onların üstündə olmuş silahlar və əyinlərindəki gödəkçələrlə bağlıdır.
Məhkəmədə dindirilən polislərin dediklərindən belə məlum oldu ki, onların hamısında “Zəfər” odlu silahları (avtomat) olub. Deyirlər ki, “Taleh Bağırzadə və tərəfdarlarının silahlandığı, terror, dövlət çevrilişi hazırladığı haqda məlumat daxil olduğuna, dini ekstremistlərə qarşı əməliyyata getdiklərinə görə silahlanmışdılar”. Eyni zamanda, onu da bildirirlər ki, həlak olan iki polisdə – İsmayıl Tağıyev və Vüqar Nəsibovda isə rezingüllə atan silahlar olub.
Polislərdən biri ayağından qəlpə, o birisi isə qarın boşluğundan güllə yarası alıb. Dindirilən polislər deyir ki, onların əynində qoruyucu jilet olub, bəs o zaman güllə qarın boşluğuna necə dəyib?
Nardaran məhbuslarına qəsdən adam öldürmədən tutmuş, terrorçuluq, dövlət çevrilişinə cəhd, silah-sursat saxlamaya qədər 20-dən artıq maddə ilə ittiham verilib.
Silahlı namaz…
Polislərin iddialarına görə, məhkəmə önünə çıxarılanlarda (Fuad Qəhrəmanlı istisna olmaqla, o, bu hadisələrdən sonra “facebook” səhifəsində nardaranlıları və həbs olunanları müdafiə edən statuslar paylaşdığına görə məhkum olunub) silah-sursat, o cümlədən qumbara, tapança, avtoman, bıçaq, xəncər olub, saxlanılarkən əllərindən alınıb. Amma təqsirləndirilənlər deyir ki, onlar namaz üstündə olarkən polislər evə hücum edib və güllələri sağa-sola səpələyiblər. Elə polislər özləri də məhkəmədə təsdiqlədi ki, onlar çatanda evdəkilər namaz qılırdılar, bu səbəbdən bir qədər gözləyib, sonra əməliyyata başlayıblar.
Adamların əllərində qumbara, tapança, xəncər namaz qılmasının inandırıcılığını bir kənara qoyaq. Həbs olunarkən 17 yaşı olan və 10 il həbs cəzası alan (Azərbaycan qanunvericiliyinə görə, hadisə baş verərkən yetkinlik yaşına çatmayan şəxsə 10 ildən artıq cəza verilə bilməz) Ramin Yarıyevin cins şalvarının arxa cibindən qumbara tapıldığı iddia olunur. Onun vəkili Gülşən Salmanova məhkəmədə eksperiment keçirib, cins şalvarın arxa cibinə qumbaranın yerləşib-yerləşməməsinin müəyyənləşdirilməsi barədə vəsatət qaldırmışdı. Amma məhkəmə vəsatəti təmin etmədi.
Başqa bir misal. İttihama görə, təqsirləndirilən şəxslərdən Fərhad Balayev və Zakir Mustafayev əməliyyat keçirilərkən əllərində qumbara, təxminən iki metrlik hasardan aşıb qaçıblar, sonradan tutulublar. Vəkillərin bir təklifi də bu olmuşdu ki, hadisə baş verən həyətə gedib eksperiment keçirsinlər, bir əlində qumbara olan adamın o boyda hasarı aşmasının mümkünlüyü aydınlaşdırılsın. Bunu da təmin eləmədilər.
İşgəncələr…
Təqsirləndirilən şəxslər onlarda silah-sursat olması haqda iddiaları rədd edir, etiraf xarakterli ifadələrə işgəncə altında imza atdıqlarını deyirlər. Onlar qandonduran işgəncələrdən danışırlar.
“Adamı döymək, toka vermək, barmaqlarını qapı arasında qoymaq… Bunlar adi işgəncələrdi. Bizə elə ağlasığmaz işgəncələr verib, elə əxlaqsız hərəkət ediblər ki, onları dilə gətirmək, yada salmaq istəmirəm. Fəraim Bünyadov güllələnməmişdi. Onu döyə-döyə, başına avtomatın qundağı ilə vura-vura öldürdülər. Sonra da aparıb meyitin bədəninə güllə vurublar ki, guya əməliyyat zamanı ölüb”, – Taleh Bağırzadənin sözləridi.
Taleh Bağırzadənin burnunun sınması, onun və digər təqsirləndirilən şəxslərin üzərində xəsarətlərin olması haqda tibbi ekspert rəyləri də var. Amma dindirilən polislər iddia edirlər ki, onlara nə saxlanılanda, nə də ondan sonra “bandotdel”də təzyiq göstərilməyib. O zaman sual yaranır ki, bəs bu xəsarətlər hardandı? Polislər deyir ki, ola bilsin, saxlanılanda ayaqları büdrəyib, yıxılıb xəsarət alıblar…
Bədənində güllə gəzdirənlər
Nardaran məhbusları arasında əməliyyatda yaralanan adamlar da var və onlar bu günə qədər bədənlərində güllə gəzdirirlər – Şamil Abduləliyev, Bəhruz Əsgərov…
Şamilin bədənindəki iki gülləni 1 il 2 aydır ki, çıxarmırlar. Baxmayaraq ki, həkimlər güllələrin çıxarılmasının heç bir əks təsiri olmayacağı haqda rəy veriblər, amma çıxarmırlar. Nəticə etibarilə, Şamil iki əl ağacının köməyi olmadan hərəkət eləyə bilmir. Məhkəmədə müdafiə tərəfi dəfələrlə bu haqda vəsatətlər qaldırıb, adamın bədənindən güllələrin çıxarılmasını istədi, amma heç bir ağlabatan əsas göstərilmədən təmin olunmadı.
Bütün bunlar Nardaran əməliyyatı və hüquq-mühafizə orqanlarının timsalında hökumətin bu məsələdə tutduğu mövqeyə işıq salmağa yardım edən məqamlardı.
Nardaran olarları ilə bağlı sirr pərdəsini qaldırmaq üçün bu mövzuda yazıları davam etdirəcəyik.
Aytən Məmmədova
